“Vrede is niet de afwezigheid van oorlog,” schreef Spinoza.
Binnenkort organiseren de AMORC-afdelingen wereldwijd weer onze jaarlijkse Meditatie voor de Vrede. In de tekst die de meester voorleest wordt ingegaan op de vele oorlogen die de mensheid teisteren. Er wordt verteld dat de oorzaak van oorlog ligt in de onvolmaaktheid van de mens zelf. En daaruit volgt dat vrede een gevolg zal zijn van de vervolmaking van de mens.
Maar wat bedoelt Spinoiza dan als hij zegt dat vrede niet de afwezigheid is van oorlog. Zijn het in zijn filosofie geen tegenovergestelden? Nee. Hij zegt in de volgende regel: “Het is een deugd, een geestesstemming, een predispositie voor goede daden, vertrouwen en recht.”
Vrede is inderdaad niet de afwezigheid van oorlog, net zomin als licht de afwezigheid is van duisternis. Duisternis en schaduw zijn verschillende vormen van afwezigheid van licht. Op dezelfde manier is oorlog afwezigheid van vrede. Maar het is daar maar één vorm van. De afwezigheid van vrede is onvrede. Onvrede heeft vele vormen. Net zoals schaduw en duisternis vele tinten hebben. Oorlog is alleen maar de ernstigste, meest in het oog springende vorm van onvrede. Onvrede leidt tot alle vormen van strijd, niet alleen oorlog.
Onvrede is de afwezigheid van de deugd waar Spinoza het over had. Kijk naar de voorbeelden die hij gaf: goede daden, vertrouwen en recht. In plaats van goede daden, vertrouwen en recht, lijkt ons overheidsbeleid te worden gekenmerkt door hardvochtigheid, geïnstitutionaliseerd wantrouwen en het gedogen van onrecht. Politici vragen om het strengste beleid ooit. Maar er wordt niet gehandhaafd. Dit straalt natuurlijk af op de burgers. Het publiek debat is enorm verhard, standpunten zijn bolwerken geworden. We zijn ontevreden, boos, wantrouwend. Mensen nemen het recht zelfs in eigen handen. Gaan met fakkels naar het huis van volksvertegenwoordigers die een andere mening durven te hebben. Houden zelf aan de grens auto’s aan in de hoop op een burgerarrestatie. Zowel links als rechts blokkeren snelwegen. De éne groep door zich met z’n allen vast te lijmen, de andere met tractoren en brandende hooibalen. Allemaal uit onvrede, uit gebrek aan vertrouwen in de overheid en een diepgevoeld onrecht.
Als we vrede willen, moeten we deugd cultiveren. Als we vrede willen, moeten we het vertrouwen herstellen, tussen mensen onderling en tussen de overheid en haar burgers. Als we vrede willen, moeten we zelf ook rechtvaardig zijn. (En dat betekent niet dat we voor van alles en nog wat naar de rechter stappen.)
Laten wij mediteren voor Vrede, maar vooral voor innerlijke vrede. “Verbeter de wereld, begin bij jezelf.” Innerlijke vrede was de het doel van zowel de Griekse als de Romeinse filosofen uit de klassieke oudheid. Lees daarom de boeken van Plato, de overdenkingen van Marcus Aurelius en met name de citaten van Epictetus, en breng hun principes in praktijk. De klassieke filosofen leren ons geen melodramatisch ‘het is zoals het is’, maar een blijmoedig streven naar tevredenheid met je lot, persoonlijk geluk. Doe wat je kan en doe wat bij je past om de wereld mooier te maken. En ga vooral anderen niet de maat nemen. Dat is heel slecht voor je eigen gemoedrust.
